در رابطه با شیردهی مشکل دارید؟

بدون شک تغذیه نوزاد با شیر مادر ارزش تمرین و صبر فراوان مادر را دارد. در ادامه به برخی از مشکلات مشترک مادران در رابطه با شیردهی و راه‌حل‌های آن می‌پردازیم.

درد نوک سینه

معمولا در روزهای اول بعد از زایمان احساس ناراحتی در هنگام شیردهی کاملاً طبیعی است که البته بعد از چند دقیقه شیردادن برطرف می‌شود. این درد ممکن است ناشی از مکیدن نادرست نوزاد به دلیل موقعیت قرارگیری اشتباه، محکم مکیدن نوزاد به علت استفاده از شیشه شیر و پستانک و یا استفاده نادرست از شیردوش باشد. اما برای حل این مسئله چه کاری می‌توانید انجام دهید؟

راه‌حل‌های پایه‌ای

• تمرین کنید تا در هنگام شیردهی، فرزندتان در تماس مستقیم با بدن شما قرار بگیرد. اگر در هنگام شیر دادن، کودک گریه می‌کند و آرامش ندارد، این کار به حفظ آرامش او کمک می‌کند.
• صبر کنید تا کودک آرام شده و به اطراف نگاه کند. حالا بهترین زمان برای شروع شیردهی است.
• حالت‌های مختلف را در هنگام شیردهی امتحان کنید. مثلاً حالتی که در آن بدن نوزاد روی ساعد شما قرار دارد و با دست زیر گردن او را نگه داشته‌اید (حالت گهواره‌ ضربدری) و یا حالتی که صورت نوزاد روبروی سینه شما بوده و بدنش در فاصله بین دست و بدن شما قرار بگیرد (حالت فوتبالی). در هر دوی این حالت‌ها، سر و گردن نوزاد کاملاً از طرف مادر مراقبت می‌شود. این مسئله باعث می‌شود کودک راحت تر نوک سینه مادر را در دهان نگه دارد.
• اگر بینی نوزاد به سینه شما فشرده می‌شود، به آرامی بدنش را کمی پایین‌تر بیاورید تا چانه کودک در تماس با سینه قرار بگیرد. در این حالت نوزاد راحت‌تر شیر می‌خورد. حتماً توجه داشته باشید که سر نوزاد نباید به جلو یا عقب خم شود.
• ابتدا به نوزاد از پستانی شیر بدهید که در آن احساس درد کمتری دارید. به این ترتیب درد و حساسیت نوک سینه شما در زمان شیردهی کمتر خواهد شد.
• روش صحیح جدا کردن کودک از پستان را یاد بگیرید و هیچگاه کودک را ناگهان از پستان خود جدا نکنید. انگشتتان را بین لثه نوزاد و نوک سینه قرار دهید و به آرامی او را از سینه خود جدا کنید.
• بعد از شیردهی، چند قطره از شیرتان را روی نوک پستان و هاله دور آن بمالید تا درد و حساسیت نوک سینه کمتر شود. سپس اجازه دهید سینه‌هایتان در هوای آزاد خشک شوند.
• اگر از شیردوش استفاده می‌کنید، بهتر است ببینید کدام سایز کلاهک دستگاه برای شما مناسب‌تر است. مشاورین شیردهی که در بیمارستان‌ها هستند می‌توانند به شما در انتخاب سایز مناسب کلاهک دستگاه شیردوش کمک کنند.
• لباسی که در تماس با سینه شماست باید نخی یا پنبه‌ای باشد. (از سوتین‌های مخصوص شیردهی و یا تاپ‌های گشاد و راحت استفاده کنید).
• در‌صورتی‌که درد نوک سینه‌های شما به‌اندازه‌ای است که تماس سوتین با آن برایتان دردناک است، از پدهای شیردهی صدفی مانند استفاده کنید که در نقطه‌ای که نوک سینه درون سوتین قرار می‌گیرد فرورفتگی‌ بزرگی داشته و سوراخ است تا از این طریق هوا در زیر سوتین جریان پیدا کند.

ورم پستان

تورم و سفت شدن پستان‌ها که معمولاً در هر دو پستان و در روزهای اول پس از زایمان رخ می‌دهد دلایل مختلفی دارد؛ مانند شیردهی نامنظم یا به تاخیر افتادن شیردهی، تولید بیش از اندازه شیر در پستان‌ها، تخلیه نامرتب شیر از پستان‌ها، تغذیه کودک با مکمل‌ها، ناگهان از شیر گرفتن نوزاد و یا تورم سینه‌ها.

راه‌حل‌های پایه‌ای

• در کوتاه‌ترین زمان باید فشاری که به پستان‌هایتان وارد می‌شود را از طریق شیر دادن، خارج کردن شیر به صورت دستی و یا استفاده از شیردوش از بین ببرید. اگر سینه شما به قدری پر است که نوزاد نمی‌تواند از آن شیر بخورد، به صورت دستی یا با شیردوش مقداری از شیر را خارج کنید.
• هر دوساعت از طریق شیردهی یا با استفاده از شیردوش، شیر را از سینه‌های خود تخلیه کنید تا فشار و تورم پستان‌ها برطرف شود و میزان شیری که در پستان‌ها وجود دارد به اندازه مناسبی برسد. به خاطر داشته‌باشید که نوزاد شما باید حداقل ۸ تا ۱۲ بار در طول ۲۴ ساعت تغذیه شود!
• دوش آب گرم بگیرید و یا یک حوله گرم و خیس را روی سینه‌هایتان قرار دهید. 
• اگر فرزندتان به اندازه کافی شیر نمی‌خورد که تورم پستان‌هایتان کم شود، از شیردوش برای تخلیه شیر استفاده کنید تا احساس راحتی داشته باشید.
• در فواصل بین شیردهی‌ها از کمپرس آب سرد استفاده کنید.
• اگر دستان و مچ پاهای شما به علت دفع نشدن مایعات اضافی از بدنتان متورم شده‌اند، ممکن است سینه‌های شما نیز به همین علت متورم شوند. در این‌صورت بهتر است با قرار دادن انگشتان و شست دست خود برروی نوک سینه، آن را به سمت قفسه سینه خود فشار دهید و به مدت ۱ دقیقه نگهدارید. با این کار نوک سینه کمی نرم می‌شود و به‌راحتی می‌توانید از دستگاه شیردوش استفاده کنید و یا به نوزاد خود شیر دهید. 

مور‌مور شدن سینه‌ها

با شروع شیردهی ممکن است احساس کنید سینه‌هایتان مورمور می‌شوند.

راه‌حل‌های پایه‌ای

• اگر احساس مورمور شدن پستان‌ها تنها برای چند ثانیه و هنگام شیر خوردن نوزاد اتفاق می‌افتد اصلاً جای نگرانی نیست. زیرا یک نشانه کاملاً طبیعی برای خارج شدن شیر از پستان است.

پستان‌های دردناک

در چند روز اول احساس درد دارید؟ اگر سینه‌های شما در چند روز اول پس از زایمان پر است ولی متورم نیست، ممکن است به دلیل تبدیل شیر انتقالی به شیر کامل در پستان‌هایتان باشد که در طول ۲ تا ۵ روز پس از تولد نوزاد اتفاق می‌افتد. اگر پستان‌هایتان داغ و دردناک شدند، قسمتی از سینه‌ها قرمز شده و یا احساس تب دارید، حتما با پزشکتان مشورت کنید. زیرا این موارد ممکن است علائم عفونت پستان باشند که در این صورت شما نیاز به درمان دارویی دارید.

راه‌حل‌های پایه‌ای

• به آرامی قسمت بالایی پستان‌ها را ماساژ دهید.
• از کمپرس آب گرم یا سرد استفاده کنید.
• دوش آب گرم بگیرید.
• مرتب به نوزاد شیر بدهید. در طول ۲۴ ساعت حداقل ۸ تا ۱۲ بار باید به فرزندتان شیر بدهید.
• در هنگام شیردهی باید مطمئن شوید که نوزاد در وضعیت مناسبی قرار دارد. بدن فرزندتان باید در حالت دراز کشیده و رو به شما قرار بگیرد.
• توجه کنید که نوک سینه و مقداری از هاله اطراف نوک سینه شما باید با دهان نوزاد پوشانده شود. زبان او نیز از داخل باید با هاله اطراف سینه برخورد کند. قبل از جدا کردن کودک از پستان، با انگشتتان به آرامی نوک پستان را از لثه‌ نوزاد جدا کنید.

خروج سریع شیر

ترشح شیر با شدت زیاد، ممکن است باعث شود نوزاد به سرفه بیفتد، عق زده و پستان را پس بزند. واکنش‌های هورمونی و یا فعالیت بیش از حد غدد شیری ممکن است باعث این اتفاق شوند.

راه‌حل‌های پایه‌ای

• اگر در هنگام شیردهی نوزاد را در موقعیت مناسبی قرار دهید، می‌توانید کنترل او بر شیری که وارد دهانش می‌شود را افزایش دهید. بهتر است به فرزندتان در حالت فوتبالی، خوابیده به پهلو و یا خوابیده آرامشی شیر بدهید.
• قبل از اینکه به فرزندتان شیر بدهید، خودتان کمی شیر را از پستان‌ها خارج کنید تا فشار اولیه خارج شدن شیر از بین برود.
• در مواقعی که از پستانتان شیر با فشار زیاد خارج می‌شود می‌توانید از پد محافظ سینه استفاده کنید. نحوه استفاده صحیح از این پدها بسیار مهم است، بنابراین بهتر است در این رابطه با مشاور شیردهی خود مشورت کنید تا در اثر استفاده نادرست دچار مشکل نشوید.

ترک نوک سینه

شیردهی ممکن است موجب نازکی بیش از حد و در نتیجه ایجاد ترک در نوک پستان شود. این مسئله گاهی به دلیل شست و شوی زیاد نوک سینه‌ها با صابون و یا استفاده زیاد از مواد خشک کننده مانند الکل نیز رخ می‌دهد.

راه‌حل‌های پایه‌ای

• برای برطرف شدن حساسیت و ترک نوک سینه از یک مرطوب کننده ملایم (فاقد لانولین و ترکیبی از نرم کننده‌های طبیعی هیپوآلرژیک) استفاده کنید.
• برای شست و شوی سینه‌ها از آب و یک صابون ملایم استفاده کنید. از استفاده بیش از حد از صابون یا الکل خودداری کنید، زیرا باعث خشک شدن پوست و درنتیجه ایجاد ترک می‌شوند.
• کمی از شیر خود را روی نوک سینه بمالید و اجازه دهید تا در هوای آزاد خشک شود.
• یک پک ژل تسکین دهنده داخل سوتین خود بگذارید تا مانع اصطکاک نوک سینه و سوتین شود. این ژل‌ها در تماس با پوست حس خنکی را منتقل می‌کنند.

انسداد مجاری شیری

از جمله نشانه‌های انسداد مجاری شیری، غده‌هایی حساس هستند که در پستان و یا زیر بغل به وجود می‌آیند. انسداد مجاری شیری می‌تواند ناشی از عوامل بسیاری باشد. از جمله عدم تخلیه مناسب، زخم شدن قسمتی از بافت و یا پوست پستان، سوتین‌های فنری و خیلی تنگ یا حتی تاپ‌های بدون آستین و تنگ،  شیردهی مداوم تنها در یک حالت و منافذ بسته شده، ممکن است موجب انسداد مجاری شیری شوند. 

راه‌حل‌های پایه‌ای

• ایجاد گرمای خشک یا مرطوب از طریق دوش آب گرم یا قرار دادن حوله مرطوب گرم بر روی موضع به رفع انسداد مجاری کمک می‌کند.
• تا زمانی که سینه‌هایتان گرم است به فرزندتان شیر دهید یا به صورت دست کمی از شیر داخل پستان‌ها را خارج کنید.
• ابتدا از همان پستانی که حساس‌تر است به فرزندتان شیر بدهید و او را تشویق کنید تا بیشتر از همین پستان شیر بخورد.
• در هنگام شیردهی و همینطور در فواصل شیردهی سینه‌ خود را ماساژ دهید.
• در حالت‌های مختلف به فرزندتان شیر بدهید.
• از پوشیدن سوتین‌های تنگ یا فنردار خودداری کنید، چون ممکن است جریان خروج شیر را مسدود کنند.
• در صورتی که غده از بین نرفت و قرمز شد، ممکن است منجر به عفونت سینه و تب شود. در این صورت حتماً بلافاصله به پزشکتان مراجعه کنید.

تخلیه آهسته شیر

در صورتی که ترشح شیر از پستان‌های شما با تاخیر انجام می‌شود (بیشتر از ۱۰ دقیقه) ممکن است به علت استرس و اضطراب شما به هنگام شیردهی و یا موقعیت نامناسب شیردهی و یا حتی طرز نادرست نشستن شما باشد. البته باید اشاره کرد که این تاخیر ممکن است به دلیل دردی که در نوک سینه و یا پستان‌هایتان به هنگام شیردهی احساس می‌کنید نیز به وجود بیاید.

راه‌حل‌های پایه‌ای

• سعی کنید با خواندن یا زمزمه کردن آهنگ، خواندن کتاب و یا حرف زدن با فرزندتان در حین شیردهی استرس را از خود دور کرده و آرامش خود را حفظ کنید.
• قبل از شروع شیردهی به آرامی سینه‌هایتان را ماساژ بدهید.
• در محیطی کاملاً آرام و بدون استرس به فرزندتان شیر بدهید.
• سعی کنید حالتی که در آن راحت‌تر شیر می‌دهید را پیدا کنید.

ترشح شیر

ترشح شیر در فواصل شیردهی ممکن است به دلیل نزدیک شدن به زمان شیردهی و یا عکس العمل‌ هورمون‌های مادر در برابر صدای گریه نوزاد باشد.

راه‌حل‌های پایه‌ای

• از پدهای شیردهی با قدرت جذب بالا استفاده کنید و یا یک دستمال تمیز را تا کرده و داخل سوتین قرار دهید تا شیر به لباستان پس ندهد. فراموش نکنید باید مرتبا پد را تعویض کنید. پد خشک و تمیز مانع رشد باکتری‌ها می‌شود، در حالی که یک محیط گرم و مرطوب رشد باکتری‌ها را افزایش می‌دهد!
• روی نوک سینه فشار مستقیم وارد کنید. با این کار ترشح سینه‌ها به حداقل می‌رسد.

کاهش مقدار شیر

دلایل مختلفی باعث کاهش شیر می‌شوند که هیچ ارتباطی به توانایی بدن مادر در تولید شیر ندارند. برخی از این دلایل عبارتند از:

• استفاده از شیرخشک
• بازگشت به محل کار و دانشگاه
• مصرف داروهایی که از عوارض جانبی آن کاهش شیر در مادران شیرده است.
• افزایش ناگهانی استرس و اضطراب
• کم‌آبی بدن مادر کم‌آبی بدن

راه‌حل‌های پایه‌ای

• دفعات شیردهی و یا دوشیدن شیر به وسیله شیردوش را در طول روز افزایش دهید.
• در بین وعده‌های شیردهی، با نوزاد خود تماس فیزیکی بیشتری برقرار کنید.
• قبل و حین شیردهی، سینه‌های خود را ماساژ دهید.
• همراه با فرزندتان استراحت کنید.
• به خودتان سخت نگیرید و مایعات بیشتری مصرف کنید.

تولید شیر بیشتر از میزان طبیعی

اگر سینه‌های شما کاملاً پر است و پس از هربار شیردهی خالی نمی‌شود ممکن است پس از سیر شدن نوزاد، همچنان شیر از آن خارج شده و در نتیجه موجب ناراحتی فرزندتان شود. به این ترتیب هر چند دقیقه در حین شیردهی نوزاد سینه مادر را پس می‌زند.از شایع‌ترین دلایل تولید بیش از حد شیر می‌توان به تغییرات هورمونی، استفاده زیاد از دستگاه شیردوش و تنظیم میزان شیر ترشح شده مطابق با نیاز فرزندتان در ۴ تا ۶ هفته اول پس از زایمان اشاره کرد.

راه‌حل‌های پایه‌ای

• در هنگام شیردهی با قرار دادن نوزاد در موقعیت مناسب، کنترل او بر میزان شیری که از سینه شما خارج می‌شود را بیشتر کنید. موقعیت فوتبالی، خوابیده به پهلو و خوابیده آرامشی برای این منظور مناسب هستند.
• بعد از اینکه از یک سینه به نوزاد شیر دادید، برای اینکه در فاصله تا شیردهی بعدی احساس ناراحتی نکنید، سینه دیگرتان را با شیردوش تخلیه کنید. حدود یک دقیقه دوشیدن شیر کافیست.
• بعد از شیردهی با یک پستان، اگر در حدود دو ساعت بعد باز هم خواستید به فرزندتان شیر بدهید، این کار را با همان پستان تکرار کنید. سپس در دو نوبت شیردهی بعدی از پستان دیگر استفاده کنید.

ناتوانی شیرخوار در گرفتن پستان مادر

گاهی نوزاد دهانش را برای شیر خوردن باز می‌کند اما موفق به مکیدن نوک سینه مادر نمی‌شود. این مسئله ممکن است به دلیل استفاده از شیشه شیر یا پستانک، نوک سینه صاف یا فرورفته و حتی خواب‌آلود بودن نوزاد باشد.

راه‌حل‌های پایه‌ای

• در طول ۳ تا ۴ هفته اول سعی کنید از پستانک یا شیشه شیر استفاده نکنید تا شیرخوار به سینه مادر (تغذیه با شیر مادر) عادت کند.
• در فواصل شیردهی تا جایی که امکان دارد با کودک تماس فیزیکی داشته باشید تا  خواب راحت و عمیقی را کنار شما تجربه کند. به این ترتیب برای شیر خوردن در وعده بعدی نیز تمایل بیشتری خواهد داشت.
• به محض اینکه نشانه‌های گرسنگی را در فرزندتان مشاهده کردید شیردهی را شروع کنید. قبل از شیر دادن چند قطره از شیرتان را روی نوک سینه خود بمالید.
• برای اینکه هاله پستان نرم تر شده و جریان خروج شیر از سینه تحریک شود، قبل از شروع شیردهی مقدار کمی شیر را به صورت دستی یا با شیردوش خارج کنید. به این ترتیب با شروع شیردهی، فرزندتان راحت‌تر شیر می‌خورد.
• حالت‌های مختلف شیردهی را امتحان کنید.
• در صورتی که نوک سینه شما حتی پس از استفاده از شیردوش تخت است بهتر است از پد محافظ مخصوص نوک سینه صاف یا فرورفته استفاده کنید. در مورد نحوه صحیح استفاده از پد محافظ با مشاور شیردهی خود مشورت کنید. استفاده نادرست از این پد می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی برای شما شود.